از آنجایی که بازار رمزارزها در حال حاضر روند نزولی شدیدی را در پیش گرفته، شاید بد نباشد که در این بین، به یکی از قدیمی‌ترین طرح‌های پانزی رمزارزی، یعنی وان‌کوین (OneCoin) که در سال ۲۰۱۶ اتفاق افتاد نگاهی بیندازیم. وان‌کوین چگونه رشد کرد و چرا افراد زیادی در آن سرمایه‌گذاری کردند؟
تصور کنید که اکنون، تابستان سال ۲۰۱۶ است و شما نیز در میان ۹۰ هزار طرفدار دیگر در ورزشگاه بزرگ ومبلی (Wembley) لندن حضور دارید. اما این حضور، برای تشویق یک تیم ورزشی یا هم‌خوانی در کنسرت یک ستاره بزرگ نیست! شما در واقع در سخنرانی بزرگ دکتر روجا ایگناتوا (Ruja Ignatova)، مدیر عامل پروژه رمزارزی بزرگ وان‌کوین، دومین رمزارز بزرگ جهان بر اساس ارزش بازار شرکت کرده‌اید.
ویدیوی زیر را تا دقیقه ۸:۳۵ تماشا کنید:
آیا شما هم این پروژه را به عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری خیلی خوب تصور کردید؟
این مورد برای میلیون‌ها نفر دیگر نیز اتفاق افتاد.
این، داستان عجیب بزرگترین کلاهبرداری رمزارزی در کل تاریخ است؛ پروژه پانزی وان‌کوین (OneCoin). داستان وان‌کوین – که احتمالاً تأثیرگذارترین کلاهبرداری رمزارزی تا به حال به شمار می‌رود – چیزی نیست که بتوان سریع آن را تعریف کرد! در اینجا، این کلاهبرداری را در قالب سرفصل‌های ذیل شرح خواهیم داد:
- وان‌کوین چه بود؟
- چه کسی آن را راه‌اندازی کرد؟
- وان‌کوین چطور توانست میلیاردها دلار را از مردم کلاهبرداری کند؟
- این پروژه چطور توانست تا آن حد موفق شود؟
- کلاهبرداری وان‌کوین چطور برملا شد؟
- قربانیان این کلاهبرداری چه کسانی بودند؟
- چه اتفاقی برای کلاهبرداران وان‌کوین افتاده است؟
ابتدای هر قسمت از این داستان، شامل یک خلاصه تصویری است؛ اما برای درک کامل این داستان حیرت‌انگیز، توصیه می‌کنیم متن کامل و نسخه رسانه‌ای هر قسمت را مطالعه کنید.
وان‌کوین چه بود؟
هنگامی که دکتر روجا ایگناتوا در ماه ژوئن سال ۲۰۱۶ در استادیوم ومبلی به روی صحنه رفت، بیش از ۱۸ ماه از حضور وان‌کوین در بازار می‌گذشت.
در تبلیغات ابتدایی این پروژه که از اواخر سال ۲۰۱۴ آغاز شده بود، وان‌کوین همواره به عنوان رمزارز بزرگ بعدی و حتی یک «بیت‌کوین بهتر» معرفی می‌شد. در سال ۲۰۱۶، وان‌کوین بسیار رشد کرد و ارزش بازار آن در زمان سخنرانی ایگناتوا در ومبلی، تا سطوحی بالاتر از ۵۰ درصد از ارزش بازار بیت‌کوین افزایش یافته بود. اما وان‌کوین نمی‌توانست یک «بیت‌کوین بهتر» باشد؛ این پروژه تنها یک طرح پانزی بسیار بزرگ بود که در پشت برخی از تکنیک‌های بازاریابی چند سطحی (MLM) پنهان شده بود.
وان‌کوین تمام مواردی که دیگر رمزارزها در آن زمان (و حتی همین امروز) به منظور کسب اعتبار بیشتر به همگان قول داده بودند را وعده داد:
- معاملات امن
- استفاده آسان
- کامزدهای اندک
- صرفه‌جویی در زمان
همچنین بنا بر این وعده‌ها، خریداران می‌توانستند کوین‌های وان‌کوین را استخراج کنند و در نهایت، با ورود آن به بازار، در تحول پرداخت‌های جهانی سهیم شوند. اگرچه، وان‌کوین در واقعیت هرگز ارزشی نداشت؛ در این پروژه هرگز حتی بلاکچینی هم وجود نداشت (در ادامه در مورد آن توضیح خواهیم داد) و کوین‌های استخراج شده توسط کاربران، هرگز در خارج از وب‌سایت وان‌کوین قابل معامله نبودند.
وان‌کوین از فروش مطالب آموزشی و استفاده از رمزارز خود به عنوان یک ابزار بازاریابی، درآمد کسب می‌کرد؛ به نحوی که حتی مدیر این پروژه در ومبلی نیز همواره بر اهمیت «آموزش» تأکید داشت؛ به عنوان مثال کافی است ۶۰ ثانیه از ویدیوی زیر را تماشا کنید:
گرچه کمی دیگر به جزئیات نحوه کلاهبرداری وان‌کوین خواهیم پرداخت، اما شاید بد نباشد که همینجا به این موضوع اشاره کنیم، به جرأت می‌توان گفت که وان‌کوین، فوق‌العاده خوب عمل کرده است؛ این پروژه توانست بین ۴ تا ۱۵ میلیارد دلار را از کاربران خود به سرقت ببرد!
البته گفتنی است که وان‌کوین، حتی قبل از اینکه کلاهبرداریش رسماً برملا شود، به پانزی بودن متهم شده بود. به نحوی که کوین‌تلگراف نیز در سال ۲۰۱۵ در مورد آن نوشت:
«مقدارِ شواهدی که به وضعیت وان‌کوین به عنوان یک طرح کلاهبرداری هرمی کمک می‌کنند قابل توجه است. مدیران آن قبلاً در چندین عملیات کلاهبرداری شناخته شده دیگر نیز شرکت داشته‌اند، منابع آن هیچ مدرک قابل تأییدی را برای هیچ کدام از ادعاهای آن ارائه نمی‌کنند و اسناد بارگذاری شده برای پشتیبانی از آن ادعاها اغلب با خود وعده‌ها در تضاد هستند.»
وان‌کوین به حدی بزرگ شده بود که حتی چندین بانک مرکزی مانند بانک ملی کرواسی در سال ۲۰۱۷ و بانک‌های مرکزی لتونی، سوئد و نروژ نیز در سال ۲۰۱۶، نسبت به سرمایه‌گذاری در آن به همگان هشدار دادند. در سال ۲۰۱۷، سازمان نظارت بر حوزه مالی فدرال آلمان دستور توقف این پروژه و سفارش‌های خرید و فروش آن را صادر کرد و در همان سال، روجا ایگناتوا ناپدید شد!
پلیس بلغارستان سرانجام در ماه ژانویه سال ۲۰۱۸ دفتر اصلی وان‌کوین در صوفیه را توقیف نمود و هم‌بنیان‌گذاران آن، یعنی سباستین گرین وود و برادر ایگناتوا، کنستانتین ایگناتوف نیز به ترتیب، در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ دستگیر شدند. به این ترتیب، وان‌کوین در سال ۲۰۱۹ به کل از میان رفت اما شکایت‌ها و تحقیقات مربوط به آن حتی تا به امروز هم ادامه دارند.
همچنین، بنیان‌گذار اصلی وان‌کوین، روجا ایگناتوا، اکنون بیش از چهار سال است که بدون هیچ ردی ناپدید شده!
اما ایگناتوا کیست و چه اتفاقی برای او افتاده است؟
چه کسی این پروژه را راه‌اندازی کرد؟
ملکه گمشده رمزارزها، روجا ایگماتوا، به احتمال زیاد صاحب یک پنت‌هاوس ۱۷.۷۵ میلیون دلاری در منطقه شیک کنزینگتون لندن است. این موضوع در اواخر سال ۲۰۲۱ در جریان یک محاکمه علیه پولشویی وکیل آلمانی او، مارتین برایدنباخ، فاش شد. با این حال، اگرچه ایگناتوا قصد داشت در لندن ساکن شود (او سی و ششمین سالگرد تولد خود را در سال ۲۰۱۶ و در موزه ویکتوریا و آلبرت جشن گرفت)، از زمان ناپدید شدن او در اواخر اکتبر ۲۰۱۷، این خانه عمدتاً خالی بوده است.
البته ایگناتوا مسیر زندگی خود را بسیار متواضعانه‌تر آغاز کرده بود! او در ماه می سال ۱۹۸۰ در بلغارستان به دنیا آمد و در سن ده سالگی، به همراه خانواده‌اش، به شرامبرگ آلمان مهاجرت کردند. حتی در سنین جوانی، به نظر می‌رسید که او تمایل زیادی به ولخرجی و تجمل‌گرایی داشته؛ به نحوی که حتی همکلاسی‌های سابقش هم در مورد او اظهار داشته‌اند که «روجا هرگز بدون رژ لب قرمز و ناخن‌های مرتب و مانیکور شده به مدرسه نمی‌آمد».
ایگناتوا در سال ۲۰۰۶ با مدرک دکترای حقوق بین الملل از دانشگاه کنستانز فارغ التحصیل شد. به گفته بی‌بی‌سی، همسر سابق خانم ایگناتوا، آلمانی و وکیل شرکت حقوقی چند ملیتی لینکلاترز (Linklaters) بوده که دفتر مرکزی آن در لندن است. این دو حتی در اواخر سال ۲۰۱۶ صاحب یک دختر شده بودند.
به هر طریق، ایگناتوا احتمالاً برای آینده خود برنامه‌های بزرگ‌تری نسبت به یک زندگی امن در طبقه متوسط در آلمان داشته است. بنا بر برخی گزارش‌ها، او پس از یک دوره شغلی در شرکت مک‌کنزی در بلغارستان، یک شرکت ماشین‌آلات آلمانی را نیز در سال ۲۰۱۲ «نجات داده است» یا لااقل این چیزی بود که در رزومه خود عنوان می‌کرد! در حقیقت، پس از «نجات آن شرکت» از ورشکستگی و فروش آن، صاحبان جدید شرکت مجبور شدند دوباره اعلام ورشکستگی کنند، زیرا ایگناتوا و پدرش، تمام دارایی‌های آن شرکت را غارت کرده بودند. البته، هر دوی آنها بعد از آن به کلاهبرداری متهم و سپس به حبس تعلیقی محکوم شدند.
به هر ترتیب، روجا با راه‌اندازی وان‌کوین در سال ۲۰۱۴، در کنار دو شخصیت کلیدی دیگر در این داستان، یعنی برادرش کنستانتین ایگناتوف و سباستین گرین‌وود، توانست به جام طلای کلاهبرداران را از آن خود کند. ایگناتوا در فرآیند پروژه «کلاهبرداری آزمایشی» بیگ‌کوین (BigCoin) – که به نوعی، نسخه آلفای پروژه وان‌کوین بود – با گرین‌وود آشنا شده بود. بسیاری از طرح‌ها و روش‌های کلاهبرداری مورد استفاده در بیگ‌کوین بعداً برای وان‌کوین نیز مجدداً مورد استفاده قرار گرفتند.
بنا بر گزارش‌های سایت خبری کوین‌تلگراف، گرین‌وود هم یک کلاهبردار باتجربه بود. او قبل از وان‌کوین، طرح هرمی دیگری به نام یونایکو (Unaico) را هم با استفاده از شیوه‌های MLM راه‌اندازی کرده بود. اگرچه گرین‌وود در تمام بخش‌های داستان درام وان‌کوین حضور داشته، اما نقش او تنها به عنوان «چهره عمومی وان‌کوین» محدود شده و دیگر نقش‌آفرینی‌های فراتر او همچنان نامعلوم باقی مانده است.
روجا در زرق و برق و تجملات ید طولایی داشت و حتی در برخی موارد، ستاره‌های پاپ جهانی بسیاری را هم برای کنسرت‌های خصوصی در قایق تفریحی خود دعوت کرده بود.
اما برادر او، کنستانتین، اغلب به عنوان شخصی عملگرا و هوس‌باز توصیف می‌شد. برخی نیز معتقدند که او فقط یک «احمق مفید» بود که شاید در کل پروسه نقش مهمی ایفا کرده باشد، اما به هیچ وجه در طراحی کلاهبرداری سهیم نبوده است.
کنستانتین در طول شهادت خود علیه خواهرش، به جرم پیگیری روند کلاهبرداری وان‌کوین از زمان ناپدید شدن خواهرش اعتراف کرد، اما هنوز هم مشخص نیست که از ناپدید شدن خواهرش چه اطلاعاتی دارد و آیا اصلاً در این امر نقش داشته یا خیر. به گفته خود کنستانتین، آخرین اطلاعی که از روجا دارد این است که او از «متنفران» پروژه خود خسته شده بود.
با این حال، کلاهبرداری‌های رمزارزی همچنان بسیار زیاد هستند، اما وان‌کوین دقیقاً چگونه از یک راگ‌پول ساده، به پروژه بزرگی تبدیل شد که توانست میلیاردها دلار را از مردم کلاهبرداری کند؟
وان‌کوین چطور توانست میلیاردها دلار را از مردم کلاهبرداری کند؟
به طور خلاصه می‌توان گفت که شناسایی نقاط ضعف افراد (طمع) و سوء استفاده از عدم درک فنی آنها، دو چاشنی اصلی این کلاهبرداری بودند.
اما در جواب کلی سوال بالا باید گفت که پایه‌های اصلی طرح ایگناتوا، به طور کلی بر اساس استراتژی خروج «پول را بردارید، فرار کنید و شخص دیگری را مقصر معرفی کنید» پی‌ریزی شده بود.
برای اینکه دلیل موفقیت پروژه کلاهبرداری وان‌کوین را بهتر درک کنیم، باید به دوره‌ای ساده‌تر از گذشته رمزارزها نگاهی بیندازیم؛ جایی که ارزش بیت‌کوین تنها کمی از ۵۰۰ دلار بیشتر بود، لایت‌کوین همچنان یکی از پنج رمزارز برتر بازار بود و کاربردهای این دارایی‌های تا حد زیادی تنها حول محور دارک‌وب می‌چرخید. اگرچه بسیاری از دیگر کوین‌های این حوزه هم همان قول‌های وان‌کوین (پرداخت‌های ساده! ارزان! امن!) را وعده می‌دادند، اما هیچ‌کدام جذابیت بازاریابی یک زن کاریزماتیک با مدرک دکترا و تجربه کاری در شرکت‌های مشاوره برتر را نداشتند.
اما چطور ممکن است ایگناتوا، که حتی در نسخه بلغاری مجله فوربز ظاهر شده بود، یک کلاهبردار باشد؟
البته تصویر روی جلد فقط یک تبلیغ ساده بود که با پول میسر می‌شد؛ اما تبلیغات مربوط به «کسب ثروتی آسان برای کسانی که قطار بیت‌کوین را از دست دادند» (در زمانی که از ۰ به بیش از ۵۰۰ دلار رسیده بود) خیلی وسوسه‌انگیز بود. کسب درآمد از این طرح به طرز بچگانه‌ای ساده بود؛ فروش «پکیج‌های آموزشی» در مورد رمزارزها که خریداران را قادر می‌ساخت:
- سرمایه‌گذاری آگاه باشند؛
- وان‌کوین را استخراج نموده و با افزایش ارزش آتی آن، سود کسب کنند.
ناگفته نماند که این پکیج‌ها با نام‌هایی فانتزی عرضه می‌شدند و از نظر قیمت‌گذاری تقریباً هیچ سقفی نداشتند!
همچنین مدتی بعد، چند پکیج گران‌تر با قیمت‌های ۲۲۵ هزار یورویی هم به بازار عرضه شد!
تمام این موارد در حالی رخ می‌داد که کوین‌های این پروژه، هرگز برای معامله در بازارهای عمومی در دسترس نبودند. در حقیقت، اگرچه این کوین‌ها در سایت وان‌کوین ارزشی اسمی داشتند، اما کاربران نمی‌توانستند پول خود را نقد کنند و تنها قادر بودند که کوین‌های خود را، در مقادیری محدود، در سیستم بسته این پروژه جابه‌جا کنند. یک وب‌سایت افشاگر کلاهبرداری‌های مبتنی بر MLM با نام Behind MLM، در مورد یک رستوران که در سال ۲۰۱۶ بنا داشت به جای دریافت پول نقد، هزینه غذا را در قالب کوین‌های وان‌کوین دریافت کند (اما تنها با ۰.۱۶ درصد از ارزش اسمی آنها)، اینطور توضیح داده است که: [مشتریان قادر بودند] هزینه یک وعده غذایی با قیمت ۱۳.۹۹ پوند را با ۱۳۹۹ وان‌کوین پرداخت کنند که البته، ارزش این مقدار در آن زمان برابر با ۸۵۷۲ پوند بود.
اما پشت پرده وان‌کوین، بسیار فراتر از دوره‌های آموزشی فضای رمزارزها با محتوای قلابی و کپی شده بود. چه چیزی باعث شد که این کلاهبرداری تا ارزش میلیاردها دلار رشد کند؟
این پروژه چطور توانست تا آن حد موفق شود؟
شبکه بی‌بی‌سی در یکی از مستندات خود با نام «ملکه گمشده رمزارزها»، دیدگاهی جالب را از آنچه در وهله اول سرمایه‌گذاران را به وان‌کوین جذب کرد، ارائه می‌کند:
«سرمایه‌گذاران اغلب به ما می‌گفتند که چیزی که آنها را در ابتدا جذب می‌کرد، ترسِ از دست دادن شانس بزرگ بعدی بود. آنها افرادی که با بیت‌کوین یک‌شبه ثروتمند شده بودند را می‌دیدند و فکر می‌کردند وان‌کوین هم می‌تواند یک شانس بزرگ دیگر باشد. بسیاری دیگر نیز از شخصیت متقاعدکنندۀ روجای «رویایی» فریب خورده بودند. سرمایه‌گذاران شاید عموماً درکی از فناوری این پروژه نداشتند، اما می‌توانستند ایگناتوا را در حال سخنرانی برای جمع بزرگی از مخاطبان یا در کنفرانس‌های اقتصادی ببینند. به آنها همچنین عکس‌هایی از مدارک تحصیلی متعدد وی و نسخه‌هایی از مجله فوربز با پرتره ایگناتوا بر روی جلد اصلی آن نشان داده شده بود.»
اما قدرت اجتماعی و فناوری تقریباً نامعلوم، تنها نیمی از ماجرا بودند. چیزی که بسیاری از قربانیان را به سمت این طعمه بزرگ کشاند، احساس خوب مشارکت در یک اجتماع بود. وان‌کوین فرصتی دوباره برای کسانی بود که به آن باور داشتند و شانس همراهی با روند صعودی بیت‌کوین را از دست داده بودند، اما می‌دانستند که رمزارزها انقلابی مهم را رقم خواهند زد. بنا بر این، یک فرقه بزرگ تحت سلطه ملکه گمشده رمزارزها شکل گرفت.
اما کلاهبرداری این پروژه در هیچ نقطه‌ای، به اندازه زمانی که جن مک‌آدام با سرمایه‌گذاری در وان‌کوین و در نهایت افشای کلاهبرداری‌های آن در بریتانیا بسیار خبرساز شد، آشکار و قابل شناسایی نبود.
مک‌آدام، در یکی از وبینارهای وان‌کوین شرکت کرده بود و از سبک «بسیار پرانرژی و پر از وعده‌های زیبا و پرشور» مجریان بسیار شگفت زده شده بود. او ۱۰ هزار یورو از پول خود را در این پروژه سرمایه‌گذاری کرد و دوستان و خانواده خود را هم متقاعد نمود که ۲۵۰ هزار یورو از پول خود را در آن سرمایه‌گذاری کنند. اما چند ماه بعد، جن پیامی از یکی از علاقه‌مندان بیت‌کوین، تیم کوری (Tim Curry)، دریافت کرد که به مردم در مورد شیوه‌های کلاهبرداری وان‌کوین هشدار می‌داد.
به این ترتیب، مک‌آدام نیز بعد از ماه‌ها، سوال پرسیدن را آغاز کرد! او در نهایت، بعد از مدت‌ها تلاش و پیگیری، متوجه شد که هیچ بلاکچینی پشت وان‌کوین وجود ندارد. کل پروژه وان‌کوین بر اساس یک سرور SQL بنا شده بود و اصلاً بلاکچینی درکار نبود.
(البته گفتنی است که در طی جریان دادگاه وان‌کوین – که همچنان ادامه دارد – مشخص شد که وان‌کوین در حقیقت از یک بلاکچین خصوصی که احتمالاً اصلاً برای انجام تراکنش‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گرفته هم برخوردار بوده است.)
حتی اگر عامل اصلی جذب افرادی مانند جن مک‌آدام به این پروژه، ثروت بوده باشد، جنبه‌های دیگر فرقه تشکیل شده، تفکر انتقادی تازه‌واردان را هم به کل از بین می‌برد. مک‌آدام در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی در دام افتادن خود را اینطور تفسیر می‌کند که:
«به ما می‌گفتند که چیزی از “دنیای بیرون” را باور نکنید. دنیای بیرون مملؤ از کسانی است که به آن‌هالفظ “متنفران” را اختصاص داده بودند. طرفداران بیت‌کوین هم جزء همین متنفران بودند. حتی گوگل!… [آنها می‌گفتند که حتی] “به گوگل گوش نده“! هر گونه انتقاد یا سؤال ناخوشایندی در این فرقه به طور پیوسته حذف می‌شد. [به نحوی که می‌گفتند] “اگر شما نظری منفی [در مورد پروژه] دارید، نباید در این گروه باشید“.»
اما موفقیت کلاهبرداری وان‌کوین دقیقا چقدر بود؟
طبق برآوردهای مختلف، این پروژه بیش از هر آنچه فکرش را بکنید موفق بوده است. کوین‌تلگراف درآمد این پروژه را بین ۴.۴ تا ۱۹.۴ میلیارد دلار تخمین می‌زند. از سوی دیگر، بی‌بی‌سی هم در مورد درآمدهای فصلی به مبالغی ۹ رقمی در انتهای هر فصل دست یافته بود.
همچنین تنها در سال گذشته، از برخی از ناظران در سیشل (Seychelles) خواسته شد تا تراکنش‌های ۲۳۰ هزار بیت‌کوینی که شایعه شده بود به این کلاهبرداری مرتبطند را مورد بررسی قرار دهند.
در نهایت، اگرچه حتی بسیاری از طرح‌های پانزی در همان ابتدای کار، در سال ۲۰۱۵ آشکار شدند، پس وان‌کوین چگونه توانست تا سال ۲۰۱۹ به فعالیت خود ادامه دهد؟
کلاهبرداری وان‌کوین چطور برملا شد؟
اگر یک فرد بسیار وقت‌شناس، برای رسیدن به قراری دیر کند، ممکن است تعجب کنید که چرا این اتفاق برای او افتاده؛ اما اگر او اصلاً به قرار نرسد، احتمالاً مشکلی وجود دارد!
این موضوع در مورد عدم حضور روجا ایگناتوا در همایش مروجین وان‌کوین در ماه اکتبر سال ۲۰۱۷ و در شهر لیسبون نیز صادق بود. کسانی که به عنوان مروجین از آنها یاد می‌شود، در آن زمان نگران بودند که نکند رئیس آنها توسط دشمنانش (به عقیده آنها، همان بانک‌ها) کشته یا ربوده شده باشد. اما بر اساس گزارشی از بی‌بی‌سی، اسناد ارائه شده در دادگاه نشان می‌داد که این مغز متفکر کلاهبرداری وان‌کوین، دو هفته پس از همایش لیسبون، در پروازی از صوفیه به آتن سفر کرده است. مکان او در این دو هفته همچنان یک راز باقی مانده و پس از همان، دیگر ردی از او باقی نمانده است.
با پنهان شدن ایگناتوا، نوبت برادرش بود که مسئولیت را به دست بگیرد. حتی با وجود اینکه مقامات بلغارستان در اوایل سال ۲۰۱۸ به درخواست دادستان آلمانی به دفتر مرکزی وان‌کوین حمله کردند، وب‌سایت این پروژه کلاهبرداری همچنان به فعالیت خود ادامه داد.
در آن زمان، هشدارهای بسیاری هم درباره کلاهبرداری وان‌کوین در اقصی نقاط جهان به گوش می‌رسی. تیم وان‌کوین در آن زمان، همچنین با یکی از توسعه‌دهندگان بلاکچینی به نام بیورن بیارکه (Björn Bjercke)، تماس گرفته بود تا یک بلاکچین برایشان بسازد. اما او با ذکر اینکه این تیم اصلاً هیچ نوع آشنایی با فناوری بلاکچین نداشته، هشدارهای خود به مردم در مورد سرمایه‌گذاری در وان‌کوین را آغاز کرد.
این کلاهبرداری به هر طریق، پس از دستگیری کنستانتین ایگناتوف، اینبار در ماه مارس سال ۲۰۱۹ میلادی در لس آنجلس، بالاخره به طور کامل متوقف شد. او بعداً به جرم خود اعتراف کرد و مورد عفو جزئی قرار گرفت. سایت وان‌کوین نیز در ماه دسامبر سال ۲۰۱۹ به طور کامل تعطیل شد.
جن مک‌آدام، تنها یکی از قربانیان این کلاهبرداری بود. وان‌کوین در حقیقت، یک کلاهبرداری جهانی بود و جمع قربانیان این کلاهبرداری، از محله‌های ثروتمند آمستردام تا محله‌های فقیرنشین اوگاندا را شامل می‌شود.
قربانیان این کلاهبرداری چه کسانی بودند؟
در یک پادکست مربوط به این پروژه با نام ملکه گمشده رمزارزها (Missing Cryptoqueen) با نزدیک به ۳.۵ میلیون نفر از قربانیان این کلاهبرداری در سراسر جهان مصاحبه شده که برخی از آنها حتی هزاران کیلومتر با هم فاصله داشته‌اند.
ایگور آلبرتس و آندریا سیمبالا، دو تن از متخصصان MLM باتجربه و موفقی هستند که در محله‌ای مجلل در آمستردام زندگی می‌کنند. این دو نفر، پس از شرکت در اولین کنفرانس وان‌کوین خود در ماه می سال ۲۰۱۵، توانستند در ماه اول درآمدی ۹۰ هزار یورو کسب نمایند.
با وجود آنکه روش بازاریابی چند سطحی (MLM) به دلیل کلاهبرداری‌های بسیار در همه جای جهان، وجۀ بدی در اذعان عموم یافته، اما غیرقانونی هم نیست. ایگورآلبرتس مهارت‌های MLM خود را قبل از پیوستن به وان‌کوین کسب کرده بود و دریافته بود که استفاده از این روش برای مخاطبانی که به دنبال یک شبه پولدار شدن بودند، بسیار آسان است. آنها به این ترتیب، به درآمد ماهانه نزدیک به ۲ میلیون یورو دست یافته بودند و بخشی از این پول را هم برای خرید وان‌کوین‌های بیشتر استفاده می‌کردند تا ثروت‌مندان بیشتری را به آن جلب کنند. آلبرتس حتی برای تعداد وان‌کوین‌هایی که برای میلیاردر شدن به آن نیاز داشت هم برنامه‌ریزی کرده بود.
بی‌بی‌سی، چگونگی عملی شدن طرح شیطانی ایگناتوا در نمونه آلبرتس را اینگونه توصیف می‌کند:
«استفاده از کانال‌های فروش ثابت بازاریابان MLM موجود برای محصول جعلی خود.»
اما زمانی که ایگناتوا ناپدید شد، ایگور آلبرتس هم سراغ گرفتن از بلاکچین‌های وعده داده شده در این پروژه را آغاز کرد؛ اما این هم بیهوده بود. او سرانجام در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ از فعالیت خود در این پروژه استعفا داد:
«احساس مسئولیت می‌کردم. این گناه من نبود […] هرگز نمی‌توان کسی را به خاطر اعتقاد به چیزی سرزنش کرد. من هیچ سرنخی نداشتم که [این پروژه] ممکن است کلاهبرداری باشد. حتی نمی‌دانستم بلاکچین چیست!… چه طور ممکن بود به چیزی شک کنم؟»
در نقطه مقابل، خبرنگاران در آن زمان، داستان دنیل لینهارت، یک اوگاندایی ۲۲ ساله را هم تعریف کردند که ۲۵۰ دلار در یکی از پکیج‌های اولیۀ وان‌کوین سرمایه‌گذاری کرده بود.
در طی بازدیدی که خبرنگاران از دنیل و نیز معرف او به وان‌کوین، پرودنس، بازدیدی داشتند، مشخص شد که دنیل هم در سال ۲۰۱۷، سه بز و تمام پس‌انداز خود را فروخته بوده تا در این کلاهبرداری شرکت کند. در آن سال، کشورهای اروپایی عموماً سرمایه‌گذاری در این پروژه را متوقف کرده بودند، اما کشورهای در حال توسعه همچنان سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی را در آن انجام می‌دادند. در زمانی که پادکست مربوط به جزئیات این کلاهبرداری در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، هم دنیل و هم پرودنس که خود، سرمایه‌گذاری در وان‌کوین را متوقف کرده بودند، هنوز به قربانیان خود نگفته بودند که پولشان برای همیشه از بین رفته است:
«من در حال حاضر، به نوعی خودم را [از همه] پنهان کرده‌ام. نمی‌خواهم کسانی که به سرمایه‌گذاری در وان‌کوین فراخوانده‌ام مرا زنده ببینند… ممکن است من را در یک چشم بر هم زدن بکشند! آنها فکر می‌کردند من پول آنها را خورده‌ام.»
در آن زمان، حتی مادرش هم هنوز از اتفاقی که برای سرمایه‌شان افتاده بود، بی‌خبر بود.
در همین حین، جن مک‌آدام که نقش بسیار مؤثری در معرفی این کلاهبرداری داشت، در حال همکاری با سایر قربانیان این پروژه بود تا کلاهبرداری وان‌کوین را افشا کرده سرمایه افراد را بازگرداند:
«اکنون ۳ سال است که من و گروهی از مردم در سراسر جهان در تلاش بوده‌ایم تا کلاهبرداری وان‌کوین را افشا کنیمو ما در حال همکاری با مقامات جهانی هستیم. تمرکز شخصی من هم بر بازگرداندن عدالت برای قربانیان این پروژه است. کمک‌ها و حمایت‌های ما از قربانیان، افزایش آگاهی و تمرکز در سطح جهانی، صحبت با رسانه‌های مختلف و مشارکت و همکاری با بی‌بی‌سی در مورد پادکست “ملکه گمشده رمزارزها” را هم شامل است.»
اکنون، تنها یک سوال باقی می‌ماند؛ چه اتفاقی برای روجا ایگناتوا و همدستانش افتاده است؟
چه اتفاقی برای کلاهبرداران وان‌کوین افتاده است؟
سباستین گرین‌وود، کلاهبردار پرکار و «چهره اصلی» وان‌کوین، اکنون دستگیر شده و فرآیند محاکمه‌اش در دادگاه را در زندان نیویورک سپری می‌کند. او حتی در سال گذشته، نزدیک به ۲۰ میلیون دلار را از طریق یک تلفن قاچاقی که در زندان به دستش رسیده بود جابجا کرده است.
کنستانتین ایگناتوف، به جرم خود اعتراف کرد و حتی اظهار داشت که خواهرش، قبل از ناپدید شدن، نگران آن بود که کسی جای او را به فدرال رزرو لو دهد. به گفته او، روجا ایگناتوا یک «گذرنامه بزرگ» را برای خود دست و پا کرده و قبل از ناپدید شدن، چند بلیط هواپیما به وین و آتن خریداری کرده بود. با این حال، علی‌رغم اینکه ایگناتوف با اعترافات خود، مورد عفوی جزئی قرار گرفت، اما اثبات شد که باز هم در طول دادگاه، در دو جا دروغ گفته است. همچنین، بنا بر یک گزارش خبری آلمانی در ماه فوریه سال جاری (۲۰۲۲) از زنان مختلفی چندین پیام‌هایی دریافت نمود که مدعی بودند ایگناتوف به احتمال زیاد دوباره به پشت میله‌های زندان بازگشته و ممکن است ارزش خود را به عنوان یک شاهد در این پرونده از دست داده باشد.
در حال حاضر، در کشور آلمان چندین دادگاه علیه وکلایی که با ایگناتوا همکاری داشته‌اند در جریان است، اما با این حال، هیچ یک از آنها تا ماه آوریل سال ۲۰۲۲ به نتیجه‌ای نرسیده بودند.
در این میان، پادکست ملکه گمشده رمزارزها، تا کنون جزئیات بسیار زیادی را در مورد مخفیگاه احتمالی روجا ایگناتوا منتشر کرده است. مواردی که توسط این پادکست فاش شده، عبارتند از داشتن پاسپورت روسی و اوکراینی و سفر ایگناتوا بین روسیه و دبی. به عقیده برخی دیگر نیز، ایگناتوا ممکن است به لطف جراحی پلاستیک، به راحتی در میان عموم پنهان شده باشد.
از سوی دیگر، خبرنگاران بی‌بی‌سی نیز یک کاراگاه خصوصی را استخدام کردند که بعداً ادعا داشت بر اساس اطلاعاتی که از همکارانش دریافت کرده، ایگناتوا در رستوران‌های آتن دیده شده است. آنها همچنین از مسابقه زیبایی بدنام وان‌کوین نیز بازدید کردند که شایعه شده بود که ایگناتوا در آن شرکت کرده است، اما نتوانستند او را شناسایی کنند. برخلاف وب‌سایت وان‌کوین، وب‌سایت میس وان‌لایف (Miss Onelife) هنوز هم در حال فعالیت بوده و حتی جناح بازاریابی پروژه کلاهبرداری وان‌کوین را هم در میان حامیان اصلی خود معرفی کرده است.
یک مسیر دیگر نیز خبرنگاران را به شهر فرانکفورت، جایی که همسر سابق روجا در آن زندگی می‌کند، هدایت کرده است. همچنین، علی‌رغم اطلاعاتی که از یک منبع قابل اعتماد، مبنی بر حضور گاه به گاه ایگناتوا در فرانکفورت به دست آمده، کسی همچنان نتوانسته او را پیدا کنند.
اینکه آیا روجا ایگناتوا هرگز دوباره ظاهر خواهد شد یا خیر، امری بسیار سوال برانگیز است.
در سال ۲۰۲۱، حتی اسنادی در باب همکاری پروژه وان‌کوین با برخی گروه‌های تروریستی هم منتشر شد:
در تاریخ ۱۱ می ۲۰۲۱، شبکه خبری اینر سیتی (Inner City) یک پیام تلفنی و سپس یک ایمیل در مورد شکایت‌نامه‌ای که علیه وان‌کوین، روجا و بیت‌کوین تنظیم شده بود دریافت کرد و اکنون این نشان می‌دهد که این ملکه گمشده رمزارزها، ممکن است تحت حمایت یکی از قدرتمندان حامی تروریسم در خاورمیانه باشد.
[…]
بر اساس هشدار این سند، پروژه وان‌کوین، یکی از جناح‌های اصلی تأمین مالی تروریسم است.
[…]
روجا ایگناتوا با استفاده از یک پاسپورت دیپلوماتیک، از طریق فرودگاه بین‌المللی شهر دوبی، با یک جت شخصی و با به‌همراه داشتن مبالغ بسیاری پول، به امارات متحده عربی ورود کرده است.
[…]
ایگناتوا پولشویی خود را با استفاده از چندین حساب در بانک مشرق (Mashreq) پیش برده و چندین انتقال بانکی به افغانستان، پاکستان و یمن را که شامل سازمان‌های تروریستی نیز بوده‌اند انجام داده است. سازمان اطلاعات کشور کویت، بر این باور بود که ایگناتوا برای یک دولت ناشناس حامی تروریسم کار می‌کند.
به هر ترتیب، در میان تمام کلاهبرداری‌ها و طرح‌های پانزی موجود در کل فضای رمزارزها، وان‌کوین، بدترین، و در مقابل، جالب‌ترین نمونه به شمار می‌رود.