آربیتریوم، یکی از محبوب‌ترین راه حل‌های مشکل مقیاس‌پذیری شبکه اتریوم است که با هدف افزایش سرعت و کاهش کارمزد تراکنش‌های این شبکه طراحی شده.
شبکه اتریوم از ابتدای راه‌اندازی تا کنون، مزایای بسیاری را برا جهان دیجیتالی به همراه داشته است. غیرمتمرکزسازی، افزایش سطح اعتمادپذیری، پشتیبانی از قراردادهای هوشمندی که به زبان‌های برنامه‌نویسی آشنا برای بسیاری از توسعه‌دهندگان حوزه رمزارزها نوشته شده‌اند و فراهم آوردن بزرگترین بستر برای فضای مالی غیرمتمرکز (DeFi)، از مهم‌ترین خدماتی هستند که این بلاکچین برای فعالان حوزه بلاکچین و رمزارزها فراهم آورده است.
با این حال، استفاده از اتریوم از سوی دیگر، بسیار کند و پرهزینه است و تا زمانی که کاربران به بلاکچین دیگری مانند سولانا، فانتوم یا آوالانچ، نقل مکان نکنند و یا خود شبکه به نسخه دوم مورد انتظار خود ارتقاء نیابد، اتریوم به همین گرانی و کندی باقی خواهد ماند.
در این میان، یک راه حل دیگر نیز وجود دارد که عبارت است از استفاده از راه حل‌های مقیاس‌پذیری و لایه دوم. این راه حل‌ها در واقع، نرم‌افزارهایی هستند که برای سرعت بخشیدن به عملیات مختلف، در سطحی بالاتر از لایه اول بلاکچین اتریوم قرار گرفته‌اند. آربیتریوم (Arbitrum) یکی از این راه حل‌های مقیاس‌پذیری است که اخیراً به مکانی محبوب برای تکمیل تراکنش‌های کاربران شبکه اتریوم تبدیل شده است.
آربیتریوم، ارزان بوده، سرعت استفاده از آن نیز بسیار بالا است و تمام اطلاعات مربوط به تراکنش‌ها را بر پایه شبکه اصلی اتریوم ذخیره می‌کند. همانطور که می‌دانیم، شبکه اتریوم در بهترین حالت، تنها می‌تواند تا ۱۴ تراکنش را در هر ثانیه تأیید کند و این در حالی است که استفاده از آربیتریوم، این مقدار را به ۴۰ هزار تراکنش در هر ثانیه می‌رساند. همچنین، هزینه انجام هر تراکنش در آربیتریوم تنها ۲ سنت است و این مقدار، در مقابل کارمزدهای چند صد دلای شبکه اتریوم، به میزان قابل توجهی پایین است.
آربیتریوم همچنین از ماشین مجازی اتریوم (EVM) نیز پشتیبانی می‌کند و این یعنی توسعه‌دهندگان حوزه دیفای نیز می‌توانند اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) خود را بدون نیاز به انجام اصلاحات آتی، به کمک آربیتریوم، در شبکه اتریوم ادغام نمایند.
آربیتریوم توسط تیم شرکت Offchain Labs طراحی و ایجاد شده که تنها در یک رویداد جذب سرمایه سری B در ماه دسامبر سال ۲۰۲۱، توانست مبلغی معادل با ۱۲۰ میلیون دلار را جمع‌آوری نماید.
آربیتریوم چگونه عمل می‌کند؟
گراف زیر در اسناد توسعه آربیتریوم، به عنوان یکی از مهم‌ترین نکات این پروژه ارائه شده است:
به زبان ساده در پروژه آربیتریوم، افراد و قراردادهای هوشمند دستوری مبنی بر قرار دادن تراکنش‌ها در «صندوق ورودی» شبکه و انجام عملیاتی منحصربه‌فرد را به بلاکچین آربیتریوم ارائه می‌کنند. آربیتریوم سپس دستور دریافت شده را پردازش می‌کند و یک رسید از تراکنش انجام شده را ارائه می‌دهد. اینکه آربیتریوم چگونه و بر چه اساسی هر تراکنش را پردازش می‌کند (چیزی که «وضعیت شبکه» را تعیین می‌کند)، توسط تراکنش‌های موجود در صندوق ورودی آن تعیین می‌شود.
در حال حاضر، آربیتریوم تراکنش‌های اتریوم را از طریق روشی به نام «آپتیمیستیک رول‌آپ» (Optimistic Rollups) پردازش نموده و قبل از گزارش دادن به اتریوم، آن‌ها را در یک زنجیره جانبی تسویه می‌کند. در ادامه، به بررسی بیشتر این موضوع نیز خواهیم پرداخت.
آپتیمیستیک رول‌آپ چیست؟
رول‌آپ، نوعی تکنیک فشرده‌سازی داده برای تراکنش‌های بلاکچینی است که طی آن دسته‌ای از تراکنش‌ها در یک تراکنش تجمیع می‌شوند.
مزیت این نوع تجمیع آن است که به کمک آن در هر بلاکچین، به جای تأیید هر تراکنش منفرد موجود در هر بلاک، تنها به پردازش یک تراکنش واحد (تراکنش تجمیع شده) نیاز خواهد بود. این امر، صرفه‌جویی بیشتر در زمان لازم برای انجام چند تراکنش به طور هم‌زمان را موجب شده و بنابراین، نیازی به انتظار جهت تأیید تک به تک تراکنش‌ها وجود نخواهد داشت، زیرا بلاکچین فقط باید یک تراکنش را تأیید کند.
رول‌آپ‌های «آپتیمیستیک» یا «خوشبینانه»، تکنیک‌هایی خاص برای جمع‌آوری و تجمیع تراکنش‌ها هستند که برای سرعت بخشیدن به عملیات، تمام تراکنش‌های موجود در مجموعه را معتبر فرض می‌کنند. در صورتی که اعتبارسنج به رفتار متقلبانه مشکوک شود، می‌توان تراکنش‌ها را از طریق مکانیزم حل اختلاف به چالش کشید.
توجه داشته باشید که آپتیمیستیک رول‌آپ‌ها با رول‌آپ‌های «دانش صفر» -که با اعتبارسنجی تراکنش‌ها قبل از اضافه شدن به مجموعه، مکانیزم حل اختلاف را دور می‌زنند- یکی نیستند.
آپتیمیستیک رول‌آپ‌های آربیتریوم بر روی یک زنجیره جانبی یا همان «سایدچین» اختصاصی که به زنجیره اصلی یعنی اتریوم متصل است، قرار دارند. آربیتریوم دسته‌ای از تراکنش‌ها را جمع‌آوری می‌کند، آن‌ها را در زنجیره جانبی خود تسویه می‌کند و سپس داده‌های تراکنش‌ها را به دفتر کل بلاکچین اتریوم باز می‌گرداند.
ضمانت هر تراکنش تأیید شده در این فرآیند با «گارانتی اِنی‌تراست» (AnyTrust Guarantee) تأمین می‌شود که به شرایطی اطلاق می‌شود که تمام اعتبارسنج‌ها در آن با معتبر بودن تراکنش‌های موجود در یک بلاک موافق باشند. اعتبارسنج‌ها به منظور تأیید هر تراکنش‌ها، باید مقادیری رمزارز اتر (ETH) را استیک نمایند و این کار، آن‌ها را به انجام رفتاری صادقانه وادار می‌کند.
برخلاف دیگر شبکه‌های مبتنی بر رول‌آپ‌ها، مانند بوبا (Boba) یا لوپرینگ (Loopring)، آربیتریوم هیچ توکنی را برای پروژه خود راه‌اندازی نکرده و علت آن است که Offchain Labs مدعیست این شبکه به توکن نیازی ندارد، زیرا در آن تمام تراکنش‌های موجود در سایدچین با رمزارز بومی بلاکچین اتریوم، اتر، تسویه می‌شوند.
آربیتریوم تا کنون در چندین پروتکل فضای مالی غیرمتمرکز، از جمله کرو (Curve)، سوشی‌سواپ (SushiSwap) و اَبراکِدَبرا (Abracadabra) نیز ادغام شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. داده‌های وب‌سایت تجمیع داده DeFi Llama نشان می‌دهند که در حال حاضر نزدیک به ۲ میلیارد دلار رمزارز در قراردادهای هوشمند آربیتریوم قفل شده که تقریباً برابر با ۳۰ درصد از سرمایه موجود در صرافی غیرمتمرکز سوشی‌سواپ است.
بلاکچین این پروژه، یعنی آربیتریوم وان (Arbitrum One)، در حال حاضر در نسخه «بتا» ارائه شده که به توسعه‌دهندگان آربیتریوم اجازه می‌دهد «کنترل جنبه‌های مختلف سیستم» از جمله «توانایی توقف سیستم» را در دست داشته باشند. البته Offchain Labs قصد دارد زمانی که مطمئن شود پروژه به حد کافی امن است، این نوع دسترسی‌ها را حذف نماید.
چگونه از آربیتریوم استفاده کنیم؟
پروژه آربیتریوم از طریق برنامه‌های غیرمتمرکزی همچون وان‌اینچ (۱inch)، آوه (Aave) و جنوسیس سِیف (Gnosis Safe) و یا مستقیماً از طریق یک توکن بریج یا پل توکنی (Token Bridge) مختص آربیتریوم قابل دسترسی است. برای استفاده از توکن بریج نیز شما می‌توانید پس از اتصال کیف پول مبتنی بر وب ۳ خود، وجوه را از یک شبکه، به شبکه آربیتریوم واریز کنید که البته این امر حدود ۱۰ دقیقه زمان خواهد برد.
در اینجا لازم خواهد بود که کارمزد گس لازم جهت راه‌اندازی قرارداد هوشمند در شبکه اتریوم پرداخت گردد.
آینده آربیتریوم
آربیتریوم در شرف ارائه یک ویژگی جدید با نام انی‌تراست چینز (AnyTrust Chains) است، که به عنوان زنجیره‌ای جانبی معرفی شده که عدم نیاز به اعتماد را در قبال کاهش کارمزدها و افزایش سرعت قربانی می‌کند.
همچنین در نهایت نیز، همانطور که گفته شد، Offchain Labs کنترلی را که بر پروژه اعمال می‌کند، به تدریج حذف خواهد نمود.