پول‌شویی و انجام معاملاتی به منظور گمراه‌سازی دیگر فعالان و یا فرار از موانع مالیاتی، از اعمالی هستند که با ظهور رمزارزها و به ویژه حوزه ان‌اف‌تی‌ها شکلی جدید به خود گرفته و مشکلاتی جدید را نیز به وجود آورده‌اند.
معاملات شست‌وشو چه هستند؟
معاملات شست‌وشو یا معاملات پول‌شویی زمانی اتفاق می‌افتند که یک معامله‌گر یا سرمایه‌گذار، در زمانی کوتاه، یک یا چند اوراق بهادار مشابه را چندین بار متوالی خریداری کرده و بلافاصله به فروش برساند تا سایر فعالان بازار را در مورد قیمت یا نقدینگی دارایی فریب دهد.
همانطور که گفته شد، در طی انجام معاملات پول‌شویی، یک دارایی معین و ثابت، در زمانی کوتاه و چندین مرتبه خریداری شده و بلافاصله به فروش می‌رسد. معامله‌گران برای تأثیرگذاری بر روند قیمت یک دارایی، از معاملات شست‌وشو به عنوان یک تکنیک دستکاری بازار استفاده می‌کنند. در فرآیند انجام معاملات شست‌وشو، به طور معمول، یک یا چند عامل، بدون در نظر گرفتن ریسک‌های بازار، مجموعه معاملاتی را انجام می‌دهند که البته در نتیجۀ آن‌ها هیچ تغییری در موقعیت اصلی شخصِ عامل ایجاد نمی‌شود.
در ماه اکتبر سال ۲۰۲۱، پروژه NFT شرکت لاروا لبز (Larva Labs)، یعنی همان کالکشن کریپتوپانکسِ (Cryptopunks) معروف، عملیاتی شبیه یک «معامله شست‌وشو» در بلاکچین اتریوم را شاهد بود. در این پروسه، توکن ان‌اف‌تیِ «CryptoPunk 9998» با قیمت ۱۲۴،۴۵۷ اتر (ETH) به فروش رسید. ETH مورد استفاده برای خرید NFT در ابتدا به فروشنده منتقل شد و سپس، برای بازپرداخت وام استفاده شده برای خرید این اثر هنری بلاکچینی از لاروا لبز، به خریدار بازگردانده شد. این نوع خرید و فروش که در ورای آن تنها یک نفر به عنوان خریدار و فروشنده حضور داشت، در واقع نمونه‌ای از پول‌شویی بزرگی در زمینه NFTها به شمار می‌رفت.
دلایل و انگیزه‌های بسیاری برای اشخاص یا شرکت‌های مختلف وجود دارد تا در نوعی معامله شست‌وشو شرکت نمایند؛ به عنوان مثال، هدف هر عامل در فرآیند یک معامله شست‌وشو می‌تواند تحریک دیگران به خرید به منظور افزایش قیمت‌ها و یا تشویق افراد به فروش در راستای کاهش قیمت‌های یک دارایی معین باشد. از سوی دیگر، برخی افراد ممکن است پیش از خرید مجدد یک دارایی با هزینه‌ای کاهش یافته، یک معامله شست‌وشو انجام دهند تا ضرر سرمایه را قفل نموده و به عبارت دیگر، اساساً به دنبال فرار از مالیات باشند.
معامله شست‌وشو چگونه انجام می‌شود؟
معامله شست‌وشو در باب رمزارزها، زمانی اتفاق می‌افتد که یک سرمایه‌گذار توکن‌های مربوط به یک پروژه را به طور هم‌زمان بخرد و بفروشد. اما تعریف معاملات شست‌وشو در حقیقت، موضوعی فراتر از این است؛ به نحوی که هدف یا قصد سرمایه‌گذار و نتیجه معامله را نیز باید از اصلی‌ترین عوامل هر معامله شست‌وشو در نظر گرفت.
معامله‌گران یا سرمایه‌گذاران در هر معامله شست‌وشو، بنا بر انگیزه خود باید دارایی‌هایی را با مالکیت ذی‌نفع در مدتی کوتاه خریداری نموده و بلافاصله به فروش برسانند. (مالکیت ذی‌نفع به حساب‌هایی اطلاق می‌شود که به یک شخص یا شرکت تعلق دارند.)
به همین دلیل، قانون‌گذاران مالی نیز معمولاً به معاملات انجام شده بین حساب‌های دارای مالکیت مشترک ذی‌نفع علاقه‌مندند؛ زیرا می‌توانند از این طریق، فعالیت‌های مرتبط با پول‌شویی را پیگیری نمایند. با این وجود، معاملات شست‌وشو همیشه معاملات واقعی را شامل نیستند. این نوع معاملات همچنین می‌توانند زمانی رخ دهند که سرمایه‌گذاران و معامله‌گران، معامله را روی کاغذ انجام می‌دهند، اما میان آن‌ها هیچ دارایی یا ارزی مبادله نمی‌گردد.
چرا معاملات شست‌وشو غیرقانونی هستند؟
انجام معاملات شست‌وشو در امور مالی سنتی همواره ممنوع بوده است؛ اما از سوی دیگر، قانونی بودن تجارت شست‌وشو در حوزه‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) و توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) همچنان مشخص نیست. البته لازم به ذکر است، علی‌رغم فقدان قوانین و طبقه‌بندی‌های ویژه برای حوزه NFTها، برخی دولت‌ها تا کنون اقداماتی را در جلوگیری و مبارزه با این نوع اعمال انجام داده‌اند. به عنوان مثال، صرافی رمزارزی کره‌ای بیت‌هامب (Bithumb)، در سال ۲۰۱۸ به تسهیل معاملات شست‌وشویی به ارزش بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در حجم ساختگی متهم شد. در تاریخ ۵ آپریل سال ۲۰۲۲ و به گزارش بلومبرگ نیز، برخی داده‌های وب‌سایت ردیاب NFT، کریپتو‌اسلم (CryptoSlam)، نشان از آن داشت که ۱۸ میلیارد دلار، یا به عبارتی، ۹۵ درصد از کل حجم معاملات شخص یا شرکتی به نام LooksRare در بازار NFTها را معاملات شست‌وشو تشکیل می‌دهند.
اگرچه معاملات شست‌وشوی رمزارزی در برخی از حوزه‌های قضایی ممنوع است، ساختار غیرمتمرکز رمزارزها ردیابی عاملان این نوع معاملات را دشوار می‌کند. برخلاف ابزارهای مالی سنتی مانند سهام که استانداردهای مربوط به «احراز هویت» یا همان «KYC» را رعایت می‌کنند، دارایی‌های مبتنی بر بلاکچین را می‌توان به‌صورت ناشناس معامله کرد و همین امر نیز در نهایت به افزایش احتمال انجام معاملات شست‌وشو منجر می‌گردد. این خطر نیز به دلیل آمار گمراه‌کننده و غیرقابل توقفی که در قیمت و حجم معاملات ایجاد می‌شوند، همچنان در حال افزایش است و تنها در زمانی قابل پیشگیری خواهد بود که قانون‌گذاران، حوزه قضایی مسئول نظارت بر رمزارزها را تعیین کنند.
پول‌شویی به وسیله NFTها چگونه انجام می‌شود؟
جرایم مربوط به حوزه NFTها، از جمله پول‌شویی و کلاهبرداری‌های با محوریت معاملات شست‌وشو، زمانی اتفاق می‌افتند که هر NFT از طریق آدرس‌های متعلق به تنها یک فرد یا شرکت مورد هدف قرار می‌گیرد.
پول‌شویی مدت‌هاست که در دنیای هنر به عنوان یک مشکل بزرگ تلقی شده و اکنون نیز در دید همان کلاهبرداران، حوزه NFTها به عنوان بستر دیجیتالی مناسبی برای همان اعمال در نظر گرفته می‌شود و اگر برایتان سوال است که آیا واقعاً کسانی وجود دارند که از طریق NFTها پول‌شویی می‌کنند باید بگوییم که بله! کلاهبرداران، اپراتورهای بدافزار و چَتِکس (Chatex) با استفاده از NFTها پول‌شویی انجام می‌دهند. البته همچنین لازم به ذکر است که Chatex یک بانک رمزارزی با هدف ایمن، ساده و قابل دسترس ساختن تراکنش‌های رمزارزی برای بسیاری از مشتریان و حفظ برتری عملکردی نسبت به سیستم‌های مبتنی بر بانکداری سنتی است که به دلیل اعمال پول‌شویی خود، از سوی OFAC نیز مورد تحریم واقع شده است.
در حالی که تعیین کمیت مقادیر پول‌شویی شده در آثار هنری فیزیکی همواره امری چالش برانگیز تلقی می‌شود، ویژگی‌های ذاتی بلاکچین به ما اجازه می‌دهند که از مقادیر پول‌شویی شده در حوزه NFTها تخمین‌هایی دقیق‌تر و واقعی‌تر در دست داشته باشیم.
کلاهبرداری‌های با محوریت معاملات شست‌وشو، توسط شرکت چینالیسیس (Chainalysis) و با بررسی فرآیندهای مربوط به فروش NFTها و ارسال آن‌ها به آدرس‌هایی که به یک شخص یا شرکت واحد تعلق دارند ردیابی می‌شوند؛ فرآیندهای فروشی که در آن‌ها، از طریق آدرسی که در ابتدا بودجه آدرس فروش را تأمین می‌کرده یا توسط خود آدرس فروش خرید و فروش انجام گردیده است.
با استفاده از این استراتژی، تا کنون صدها معامله شست‌وشو نیز کشف شده است. به عنوان مثال، یکی از کاربران، که Chainalysis او را به عنوان فعال‌ترین عامل در معاملات شست‌وشو معرفی کرده، ۸۳۰ مورد معامله شست‌وشو را به آدرس‌هایی انجام داده است که خود از ابتدا تأمین مالی کرده بود.
چرا معاملات شست‌وشو به عنوان یک مشکل برای فضای NFTها در نظر گرفته می‌شود؟
معاملات شست‌وشوی انجام شده مبتنی بر NFTها، برای سرمایه‌گذاران، جامعه جهانی، مجموعه‌داران (کلکسیونرها) و معامله‌گران همواره به عنوان یک مشکل در نظر گرفته شده و دلیل این امر نیز آن است که عاملان این معاملات، از توکن‌های غیرقابل تعویض با ارزش کمتری برای دستکاری قیمت دارایی‌ها استفاده می‌کنند.
این امر سخت‌تر شدن انجام بررسی‌های دقیق توسط سرمایه‌گذاران را به دنبال داشته و آن‌ها را وادار ساخته تا با تکیه بر تنها برخی آمار قابل اندازه‌گیری، تصمیمات اشتباهی را در فرآیند سرمایه‌گذاری خود اتخاذ کنند. همچنین، به منظور افزایش انگیزه برای سرمایه‌گذاری‌های مبتنی بر NFT و جلوگیری از کلاهبرداری‌های مربوط به این حوزه، مغایرت‌های داده‌های معاملات نیز باید توسط متخصصان بررسی شود. علاوه بر این، جرایم مربوط به حوزه NFTها بیشترین ضربه را به جامعه فعال در این حوزه وارد می‌کنند، زیرا به دنبال آن‌ها، قانون‌گذاران و ارائه‌دهندگان خدمات مالی جریان اصلی نیز بهانه بیشتری برای مبارزه با تمرکززدایی، یعنی هدف اصلی این حوزه و به طور کل، رمزارزها در اختیار دارند.
از سوی دیگر، داده‌های غلط ایجاد شده در پی معاملات شست‌وشو نیز، کلکسیونرها و معامله‌گران را از امکان قضاوت آگاهانه در مورد پروژه‌ها و آثار هنری حقیقی محروم ساخته است. تاریخچه معاملات و رویدادهای غلط و فریبنده، به راحتی می‌توانند مردم را در مورد یک اثر یا یک مجموعه هنری گمراه کنند و همین امر نیز تصمیم‌گیری‌هایی عجولانه از سوی مردم را به دنبال داشت.
اما با توجه به اینکه بازار NFTها تاکنون بسیار تحت تأثیر معاملات شست‌وشو قرار گرفته، آیا راهی برای شناسایی این معاملات و نتایج آن‌ها نیز وجود دارد؟
در جواب این سوال باید اظهار داشت که با توجه به آنکه در کوین‌ها و پروژه‌های تازه راه‌اندازی شده و جدید که هیچ سابقه قیمتی یا حجم معاملاتی مشخصی در هنگام معرفی آن‌ها به بازار وجود ندارد، توسعه‌دهندگان خود پروژه‌ها و یا سایر افراد دارای سرمایه و آشنا با مسیر پروژه، قادرند که در معاملات شست‌وشو شرکت کنند و دیگر خریداران را در مورد ارزش واقعی دارایی مربوطه فریب دهند. بنابراین شاید بهتر باشد که از سرمایه‌گذاری در این نوع پروژه‌ها خودداری کنید.
علاوه بر این، بسیاری از NFTها هیچ حجمی را در معاملات خود شامل نمی‌شوند و در نتیجه، دارندگان این NFTها می‌توانند به راحتی در معاملات شست‌وشو شرکت کنند تا خریداران ساده را ترغیب نمایند که NFT را با قیمتی گزاف خریداری کنند. بنابراین، اجتناب از رمزارزها و NFTهایی که به تازگی صادر شده‌اند و از ارزش بازار قابل توجهی نیز برخودار نیستند، مهم‌ترین راه برای جلوگیری از معاملات شست‌وشو به شمار می‌رود.
هر معامله‌گر باید رمزارزهایی معتبرتر و دارای حجم معاملات بالا را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کند تا در میان انبوه معاملات شست‌وشویی که در این حوزه انجام می‌شوند، قربانی نباشد. هر چه ارزش بازار یک دارایی بزرگتر باشد، کلاهبرداران نیز برای دستکاری آن به پول بیشتری نیاز خواهند داشت. به عنوان مثال، رمزارزهای از قبل تأسیس‌شده‌ای مانند بیت‌کوین (BTC) یا اتر (ETH)، که صدها میلیارد دلار ارزش دارند، انجام معاملات شست‌وشو را بسیار چالش برانگیز می‌کنند.